ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΕΧΝΗΣ ΛΕΟΝΤΙΟ ΠΕΤΜΕΖΑ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΕΧΝΗΣ ΛΕΟΝΤΙΟ ΠΕΤΜΕΖΑ
Επιμέλεια: ΒΑΣΙΛΙΚΗ Β. ΠΑΠΠΑ vas_nikpap@yahoo.gr
Ο ιστορικός τέχνης και ποιητής Λεόντιος Πετμεζάς εργάζεται ως εικαστικός κριτικός, βιβλιοκριτικός και υπεύθυνος πολιτιστικών στον χώρο των ΜΜΕ και ως επιστημονικός και εικαστικός σύμβουλος. Συνεργάζεται στη δημιουργία πολιτιστικών γεγονότων με Πρεσβείες, Υπουργεία, Μορφωτικά Ιδρύματα και φορείς Πολιτισμού στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό. Κορυφαίοι λογοτέχνες και άνθρωποι των γραμμάτων έγραψαν για την ποιητική γραφή του Λεόντιου Πετμεζά: η Διδώ Σωτηρίου: “Οδηγεί τον αναγνώστη προσανατολίζοντάς τον στα μονοπάτια μιας μαγευτικής ατμόσφαιρας γεμάτης αλήθεια και ευπρέπεια...”, η Έλλη Αλεξίου: “Είναι κάτοχος ιδιότυπων εκφραστικών μέσων. Γόνιμα πραγματοποιεί την προϋπόθεση για την ποιητική ακεραιότητα...”, η Λιλίκα Νάκου: “Η ποίησή του με ειλικρίνεια και αυθορμητισμό συμπληρώνεται με αισιόδοξη μουσικότητα , στοχαστικό ρυθμό προσγειωμένη άποψη, ανωτερότητα, ύφος και ήθος...”, η Μαρία Ιορδανίδου: “Προσφέρει το απαύγασμα μιας αυθεντικής ιδεαλιστικής ψυχής, συμπάσχει με τις περιπέτειες της ανθρώπινης μοίρας..”, ο Νικηφόρος Βρεττάκος: “Με παραστατικότητα αγγίζει θέματα καθημερινά στα οποία δεσπόζει η ανθρώπινη φιγούρα σε εκτεταμένες αναφορές με απόλυτα διανοητική κατεύθυνση και υφή...”
- Κύριε Πετμεζά, θα ήθελα να γυρίσουμε πίσω, στα χρόνια της αθωότητας. Πού μεγαλώσατε; Πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια και πώς θυμάστε τον εαυτό σας εκείνη την εποχή;
Νοσταλγικό ταξίδι στο χρόνο κα Παππά και ιδιαίτερα ευχάριστο. Τα παιδικά χρόνια μου έχουν συνδεθεί με τρεις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, την Καβάλα, τη Θεσσαλονίκη και βέβαια την Αθήνα. Από παιδί ήμουν πολύ κοντά στον αθλητισμό, στα παιχνίδια αλλά και στο διάβασμα, στη μελέτη και στο θέατρο. Αυτά μου είχε εμφυσήσει το περιβάλλον που ζούσα. Ένα περιβάλλον μορφωμένων ανθρώπων που και ο κύκλος τους απαρτίζονταν από διανοούμενους και πνευματικούς ανθρώπους. Υπήρχε πολλή αγάπη, ανωτερότητα, αλήθεια, συναίσθημα, καλλιέργεια αλλά και συνείδηση γύρω μου. Έτσι έχω ιδιοσυγκρασία ανθρώπου, με ευγενείς στόχους και σκοπούς, με συναίσθημα προσφοράς, ατόμου που ξέρει το μέτρο, που ξέρει πώς να κινηθεί με σοβαρότητα και σεμνότητα, χωρίς υπερβολές, εξάρσεις και καταστάσεις που δεν προσφέρουν κάτι στον πνευματικό τομέα.
- Ποια είναι η αγαπημένη σας περιοχή στην Αθήνα και ποια η γνώμη σας για την αισθητική της γενικότερα;
Αγαπημένη περιοχή στην Αθήνα είναι το Φάληρο και η Αγία Παρασκευή, δύο περιοχές που είναι συνδεδεμένες με τα παιδικά μου χρόνια. Γνωρίζω επίσης και έζησα ένα μεγάλο διάστημα στην περιοχή του Κολωνακίου, κοντά στο Λυκαβηττό. Υπήρχε κάποια μαγεία για μένα παρότι δε γνώρισα την εποχή που υπήρξε μια από τις καλύτερες συνοικίες. Την άκουγα από διηγήσεις της οικογένειας μου. Η αισθητική της Αθήνας τροποποιήθηκε αρνητικά εδώ και πολλά χρόνια. Η πόλη έχασε την παλιά αίγλη της, την αρχιτεκτονική δομή και δόμησή της. Λείπουν αρκετά από τα εξαιρετικά κτίσματα του κέντρου. Έχουν ευτυχώς σωθεί κάποια μέσα από τις ανακατατάξεις.
- Πρόσφατα διάβασα την ποιητική συλλογή σας που φέρει τον τίτλο “Αρχείο συνείδησης”. Από πού εμπνευστήκατε τους στίχους της;
Εμπνεύστηκα ουσιαστικά όχι από βιωματικές παραπομπές αλλά κυρίως από καταστάσεις που παρακολουθώ. Από καθημερινούς ανθρώπους που παλεύουν, αγωνίζονται και αγωνιούν, που προσπαθούν για ένα καλύτερο αύριο με συνέπεια και σύνεση. Αυτοί είναι οι ήρωές μου. Η ποίηση μου μιλά ανοικτά για πράγματα που συμβαίνουν σήμερα, είναι επίκαιρη, καταγράφει, προβληματίζει, ψέγει, προβάλει και τολμά μια ενδοσκόπηση στον εσωτερικό χώρο κάθε ανθρώπου. Αποκαλύπτει, συγκινεί, καυτηριάζει και λοιδωρεί. Ανατρέπει το “κρατούν ιδεολόγημα” όπως εύστοχα παρατήρησε ο κριτικός Γιάννης Βαρβέρης.
- Πολλοί υποστηρίζουν πως διανύουμε μία περίοδο όχι ιδιαίτερα εμπνευσμένη όσον αφορά τις τέχνες. Εσείς ως ιστορικός τέχνης, συγγραφέας και ποιητής πώς κρίνετε τη σημερινή εποχή; Εξακολουθεί η τέχνη να δρα αιρετικά και ανατρεπτικά;
Η εποχή είναι ιδιαίτερα ρευστή. Δεν κυριαρχεί μόνο η οικονομική κρίση που ως υπαρκτό φαινόμενο δημιουργεί αρνητικά στεγανά αδροσιάς αλλά και η κρίση των αξιών, της παιδείας, της συμπεριφοράς και της αγωγής. Ζούμε σε μια επιβεβλημένη εξορία από το ευ ζην. Σίγουρα δεν μπορώ να τη θεωρήσω εμπνευσμένη όσον αφορά την τέχνη. Περίμενα περισσότερα πράγματα από τη δημιουργία αλλά βλέπω πως υπάρχουν μεμονωμένα. Λείπει η έμπνευση, το νέο, η πρωτοτυπία. Η αντίσταση στα κακώς κείμενα είναι μειωμένη. Παρακολουθώ “πολιτιστικές εκδηλώσεις” από ανθρώπους που παρουσιάζονται ως επιμελητές και διοργανωτές και λένε πως κάνουν υψηλά δρώμενα τέχνης και πολιτισμού ενώ ότι κάνουν είναι κάτω του μετρίου, τελείως λίγο πολιτιστικά. Πράγμα που λειτουργεί αρνητικά για την τέχνη. Σε κάποιες περιπτώσεις η τέχνη δρα αιρετικά και ανατρεπτικά, με ανυπακοή θα έλεγα, άλλωστε αυτή είναι η αποστολή της, αλλά είναι σταγόνες στον ωκεανό. Η εποχή μας είναι περίεργη, σκληρή και απάνθρωπη. Έχουν διαφοροποιηθεί τελείως οι σχέσεις των ανθρώπων. Δεν μπορείς να έχεις εμπιστοσύνη ακόμη και στα άτομα που συνεργάζεσαι. Υπάρχει η μίμηση και η αντιγραφή. Εγώ συνέχεια βλέπω να αντιγράφουν πράγματα που κάνω. Και με κακό τρόπο. Πρέπει να είσαι επιφυλακτικός για να σώσεις τη δική σου ακεραιότητα, αξιοπρέπεια και να διατηρήσεις το χαρακτήρα σου. Στο εξωτερικό που επισκέπτομαι συχνά λειτουργούν κάποια πράγματα με άλλες παραμέτρους
Διάβασα σε μια συνέντευξη ότι η “τέχνη πρέπει να πάψει να υπονοεί και να αρχίσει να εννοεί πια”. Πιστεύετε ότι η τέχνη έχει τη δύναμη να αλλάξει συνειδήσεις και τελικά την ίδια την πραγματικότητα;
Η τέχνη αυτούσια και αυτόφωτα έχει πολλές δυνάμεις. Φυσικά πρέπει να εννοεί ότι έχει να κάνει με τις διευθετήσεις και τις διαπραγματεύσεις της. Έχει χρέος και ευθύνη να μιλά ανοικτά, να διαμορφώνει συνειδήσεις και μέσα από αυτή τη διαδικασία να αλλάξει κάποτε την υπάρχουσα πραγματικότητα. Αντ' αυτού όμως βλέπουμε στις μέρες μας να συρρικνώνεται, να κωδικοποιείται, να δρα κυκλωματικά σε κάποιες περιπτώσεις να μην εμπνέει καμιά εμπιστοσύνη στο κοινό που πάντα δεν είναι μυημένο και δεν καθοδηγείται σωστά. Η τέχνη πρέπει να διέπεται από φαντασία και ευαισθησία. Επίσης σε καμία περίπτωση να μη γίνεται ετερόφωτη. Εκεί χάνει το νόημα και τον ιδεαλισμό της. Βρισκόμαστε σε ένα πισωγύρισμα και δεν αχνοφαίνεται καθόλου έστω μια διαφοροποίηση.
- Ποια είναι η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα σε ένα πολύ καλό έργο τέχνης και σε ένα αριστούργημα;
Το πολύ καλό έργο έχει αυτό τον τίτλο γιατί ανταποκρίνεται στην εποχή του, βγάζει αλήθειες και έχει αγγίξει την καρδιά και την ψυχή ενός ευρύτερου κοινού. Είναι δηλαδή πολιτικό έργο. Το αριστούργημα μπορεί να εντυπωσιάσει κάποια στιγμή ίσως και ετοιματζίδικα και να περάσει στο περιθώριο, να μην γίνει ποτέ διαχρονικό. Σίγουρα ένα πολύ καλό έργο έχει αρετές ενός αριστουργήματος. Η ιστορία μάς διδάσκει πως κάποια αριστουργήματα με υφή αστεριών κάηκαν στην πορεία και δεν τα θυμάται κανείς. Και ενώ είχαν προοπτική να λάμπουν εγκάρσια και διαχρονικά. Λυπηρό αλλά απόλυτα αληθινό.
Τους συγγραφείς που γίνονται γρήγορα και ευρύτερα γνωστοί τους συνοδεύει συχνά μια προκατάληψη και μια δυσπιστία για την αξία τους. Συμφωνείτε;
Φυσικά και υπάρχει προκατάληψη και είναι πολύ φυσικό. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν έχουν κάτι σπουδαίο να πουν. Συχνά διαβάζω βιβλία και παρακολουθώ θεατρικά έργα από καινούριους δημιουργούς που είναι και προβεβλημένοι, και που το έργο τους έχει σημαντική αξία. Άρα θα έχουν εξέλιξη και πολύ πιθανόν να δούμε νέες ιδιοφυίες που χρειάζονται για τη φυσική ροή των συμβάντων.
- Μεγαλώνοντας, τι έχετε απομυθοποιήσει;
Όχι πολλά πράγματα. Δεδομένου ότι δεν πίστευα ποτέ σε είδωλα, ούτε γινόμουν εύκολα θιασώτης σε κάτι. Κάθε τι το έβλεπα εδαφικά και με την κοινή λογική. Ακόμη και πράγματα που έχουν σχέση με την πολιτική ή τη θρησκεία. Και εκπλήσσομαι όταν ακούω συχνά να λένε ότι ξαφνικά φωτίστηκε κάποιος και είδε την αλήθεια. Μάλλον κάτι του έλειπε από την αρχή. Σίγουρα υπάρχει διαφοροποίηση στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Αλλά και εδώ δεν έχω απομυθοποιήσει κάτι. Εγώ έχω φίλους από τα παιδικά μου χρόνια, φιλίες που μετρούν τέσσερις δεκαετίες και το θεωρώ πολύ σημαντικό. Αυτό που δεν έχασα είναι το συναίσθημα της προσφοράς στον συνάνθρωπο που είναι αμείωτο σε μένα και βλέπω ότι πολλαπλασιάζεται καθώς μεγαλώνω.
- Όταν δεν γράφετε, ποια είναι η αγαπημένη σας ασχολία;
Το κολύμπι, χειμερινό και θερινό, η ιστιοπλοία, το μπάσκετ, το ποδήλατο, ο κινηματογράφος, το θέατρο και το διάβασμα. Διάβασμα που οδηγεί σε άλλες περιοχές και σε ταξίδια στο χωροχρόνο. Επίσης έχω ταξιδέψει πολύ. Έχω επισκεφθεί σημαντικά μέρη στις πέντε ηπείρους και εκτός εργασίας. Μ' αρέσουν επίσης οι συζητήσεις με ουσιαστικό νόημα.
(PHGH Εφημ. Hellenic Voice του Σικάγου, Οκτώβριος 2012, σ. 18.)
Νιικόλαος Αργοστόλης
