Συνέντευξη της ιστορικού τέχνης Μαράη Γεωργούση
Υπάρχουν Ιστορικοί Τέχνης που σ’ έχουν επηρεάσει; Ποιούς έχεις μελετήσει και αγαπήσει; Τι σε έχει διαμορφώσει;
Όσο και αν δεν ήθελα να το δεχτώ στην αρχή, το Παρίσι και τα χρόνια των σπουδών μου στην Σορβόννη και το Λούβρο με έχουν επηρεάσει πολύ στον τρόπο σκέψης και εργασίας. Η έρευνα στις απίστευτα οργανωμένες βιβλιοθήκες τους, αποτελούσε από μόνη της μια εμπειρία. Ερχόμουν έτσι σε επαφή με τα κείμενα και τις δουλειές επιφανών Ιστορικών Τέχνης. Τα πολιτιστικά γεγονότα και δρώμενα στις βιβλιοθήκες, στα μουσεία, στις γκαλερί είναι άδικο και αδύνατο να συγκριθούν σε επίπεδο με τις φιλότιμες προσπάθειες και τις υπερβάσεις, που ομολογουμένως, γίνονται στην Ελλάδα. Ο επαγγελματισμός στο Παρίσι, η δόμηση, η οργάνωση, η συνέπεια σε όλες τις εκφάνσεις του πολιτισμού είναι αξεπέραστα. Κάποιες φορές μάλιστα παρουσιάζεται με καθυστέρηση ετών ως μοναδικό και πρωτοποριακό στην Ελλάδα κάτι που έχει γίνει ήδη και σαφώς αρτιότερο σε άλλη Ευρωπαϊκή πρωτεύουσα χρόνια πριν.
Παράλληλα κυρίαρχο ρόλο πιστεύω Παράλληλα κυρίαρχο ρόλο πιστεύω διαδραμάτισε στην διεύρυνση των οριζόντων και στην διαμόρφωση του τρόπου σκέψης μου, η παρακολούθηση παραδόσεων καθηγητών της Σορβόννης και του Λούβρου, «ιερών τεράτων» όπως ο monsieur le professeur Pierre Brunel πρόεδρος των μαθημάτων πολιτισμού της Σορβόννης, ο monsieur le professeur Serge Lemoine διευθυντής του μουσείου Orsay, ο monsieur le professeur Barthélémy Jobert σημερινός πρόεδρος της Σορβόννης, η madame le professeur Marianne Grivel από τις ελάχιστες παγκοσμίως με απόλυτη εξειδίκευση στην χαρακτική –ήταν επιβλέπουσα στο πτυχίο και 
στο μεταπτυχιακό μου-, ο αείμνηστος Jean-François Méjanès διευθυντής τότε του τμήματος σχεδίων στο Λούβρο με απόλυτη εξειδίκευση στα σχέδια και την χαρακτική κ.α.
Υπάρχουν βέβαια αρκετοί άνθρωποι για τους οποίους αισθάνομαι βαθιά ευγνωμοσύνη και εκτίμηση. Ένας από αυτούς είναι ο επιβλέπων καθηγητής μου κ. Βασίλης Φιοραβάντες με τον οποίο ολοκληρώνω την διδακτορική μου διατριβή στην Ελληνική Χαρακτική. Είναι από τους ανθρώπους που πίστεψε από την αρχή σε εμένα και το δυναμικό μου. Μόλις ολοκλήρωσα τις σπουδές μου στην Σορβόννη master 1&2 Sorbonne-Paris 4 και την εκπαίδευσή μου στο Λούβρο επέστρεψα στην Ελλάδα και ξεκίνησα το διδακτορικό μου μαζί του. Τον θαυμάζω απεριόριστα για το ήθος του, τον σεβασμό του στον άνθρωπο, την συνέπεια λόγων και έργων του, καθώς ο ίδιος του ο βίος αποτελεί πρότυπο και συνάδει απόλυτα με τα όσα διδάσκει και πρεσβεύει. Σε επίπεδο στοχασμού θεωρώ πως είναι από τους ελάχιστους σύγχρονους διανοητές, που προάγει την επιστημονική σκέψη και τον πολιτισμό στην Ελλάδα, καθώς και ένα από τα δυνατότερα μυαλά Παγκοσμίως.
Την εκτίμησή μου έχουν κερδίσει με την ανωτερότητα, την γενναιοδωρία, τις γνώσεις και την αγωγή τους κάποιοι γνωστοί ιστορικοί τέχνης-συλλέκτες, εκδότες, δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες και άνθρωποι του χώρου: όπως ο σπουδ
αίος Νίκος Γρηγοράκης, οι εκλεκτοί Μάνος και ο Πάρης Βεντούρης, ο σημαντικός εικαστικός, λογοτέχνης, περφόρμερ, Κώστας Ευαγγελάτος και αρκετοί άλλοι, οι οποίοι γνωρίζω πως θέλουν να κρατήσουν την ανωνυμία τους και το σέβομαι.
-Όλα αυτά τα χρόνια η οικογένειά σου βρισκόταν καθόλου δίπλα σου;
Γεννήθηκα σε μια ιδιαίτερα δεμένη οικογένεια επιστημόνων (ο πατέρας μου συμβολαιογράφος, η μητέρα μου καθηγήτρια), που μου μεταλαμπάδευσε την αγάπη για την μάθηση, μου επέστησαν την προσοχή στην σημασία των αρχών και των σταθερών στην ζωή, την εντιμότητα, τον σεβασμό στην αξιοπρέπεια του κάθε ανθρώπου, την δεοντολογία και την ευγένεια. Οι αξίες και οι αρχές δεν είναι πεπερασμένα στερεότυπα, όπως συχνά στην εποχή μας προβάλλονται ως τέτοια, αλλά είναι απόλυτα συνδεδεμένες με την ατομική μας ευτυχία και μας βοηθούν να κάνουμε τις επιλογές εκείνες, το τίμημα των οποίων αντέχουμε, εν τέλει, να πληρώσουμε.
Ευγνωμοσύνη, θαυμασμό και αδιαπραγμάτευτη αγάπη αισθάνομαι για τους αδερφούς μου Κώστα και Νίκο, ακούραστους φρουρούς και αμέριστους συμπαραστάτες, σε όποια επιλογή και θέλω μου, τόσο ηθικά όσο και υλικά με αποτέλεσμα να δύναμαι να πραγματώσω τους στόχους μου, ενώ διαφορετικά ίσως να έμεναν απλώς ανεκπλήρωτα όνειρα.
Ως ευρύτερη οικογένεια θεωρώ και τους φίλους μου. Έχω αναπτύξει και διατηρήσει στην πάροδο των ετών φιλικούς δεσμούς, με ανθρώπους πραγματικά πολύτιμους για εμένα. Κάποιοι είναι παλαιότεροι, άλλοι νεώτεροι φίλοι, προερχόμενοι από διαφορετικές περιόδους και καταστάσεις της ζωής μου, συνοδοιπόροι σε στιγμές ανεμελιάς και διασκέδασης, συμπαραστάτες και πυλώνες στις δυσκολίες, αλλά κυρίως άνθρωποι που με έχουν τιμήσει με την εμπιστοσύνη τους και χαίρονται το ίδιο με εμένα, ίσως όμως και περισσότερο, με όποια πρόοδο, επιτυχία και χαρά μου.
-Πόσο βασικό εργαλείο είναι το ιντερνετ για μια Ιστορικό Τέχνης όπως εσύ ;
Η χρήση του διαδικτύου είναι πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, τόσο σε επίπεδο ενημέρωσης, όσο και σε επίπεδο έρευνας. Αποτελεί ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο. Είναι απίστευτη η ταχύτητα με την οποία μπορείς να βρεις αυτό που ψάχνεις και οι δυνατότητες που σου δίνονται. Πάντα όμως πρέπει να αντιμετωπίζεται με σύνεση, χρειάζεται διακειμενικός έλεγχος και διασταύρωση των πληροφοριών που αντλούμε μέσα από το διαδίκτυο. Βέβαια προσωπικά αγαπώ και το τυπωμένο βιβλίο, περιοδικό, καθώς πάντα ασκούσε γοητεία επάνω μου.
-Υπάρχουν πράγματα που μπορούν να σε χαλαρώσουν ;
Μεγαλώνοντας αποσταθεροποιούμαι εξαιρετικά δύσκολα, εφόσον απομακρύνομαι από τα χρόνια της άγνοιας και κατανοώ, χωρίς όμως να δικαιολογώ πάντα, την αβάσταχτη ελαφρότητα της ανθρώπινης φύσης. Με πληγώνει ωστόσο η μνησικακία, που δείχνουν κάποιοι άνθρωποι προς άλλους, κυρίως λόγω της τοξίνωσης του βασανιστικού συναισθήματος ανεπάρκειας που νιώθουν. Αυτό μεταφράζεται με σχολικό, ή εργασιακό εκφοβισμό, γιατί σαφώς είναι πιο εύκολο το αντικείμενο θαυμασμού να προσπαθήσει να το μειώσει ο θύτης για να μπορέσει να το φτάσει, αντί να σταματήσει να οικτίρει την θλιβερή και φοβισμένη ύπαρξή του και να κάνει κάτι για να γίνει πραγματικά ευτυχισμένος και να αυτοβελτιωθεί. Ως γνωστόν, κρύβεται μεγάλος θαυμασμός στον φθόνο και τίποτα δεν χαρίζεται σε κανέναν.
Φύση και θέση αισιόδοξη όμως, αγαπώ την τέχνη και με χαλαρώνει η κάθαρση που επιτυγχάνεται μέσα από αυτή. Πιστεύω στο καλό, που εν δυνάμει έχουμε όλοι μέσα μας και με συγκινεί στον ίδιο βαθμό κάθε φορά όταν το βλέπω γύρο μου. Χαίρομαι και χαλαρώνω παράλληλα με το αβίαστο γέλιο των παιδιών, τον ήχο των κυμάτων στην θάλασσα, την μυρωδιά του καφέ ένα ηλιόλουστο απόγευμα. Απολαμβάνω μια καλή ταινία με φίλους. Λατρεύω το μπαλέτο και την όπερα. Μου αρέσει το βιολί με τον μοναδικό ήχο, το οποίο κατασκεύασε και μου χάρισε ο παππούς μου, που δεν ζει πια.
-Ποια πράγματα είναι αυτά που σε εμπνέουν και σε ενθουσιάζουν στην ζωή;
Τα πιο απλά, που είναι συγχρόνως ίσως και τα πιο δύσκολα. Η αγάπη, η ειλικρίνεια, ο σεβασμός, η γνώση, η παιδεία, η αισθητική, τα ταξίδια, η επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς, η κουλτούρα και η φιλοσοφία ζωής των ανθρώπων σε διαφορετικά σημεία της γης. Επίσης διαχρονικά με ενθουσιάζει η ψυχική δύναμη των καθημερινών αφανών ηρώων και αγωνιστών της ζωής.
-Η κρίση πώς έχει επηρεάσει την τέχνη;
Διανύουμε, όπως όλοι αντιλαμβανόμαστε θεωρητικά και πρακτικά, μια δύσκολη περίοδο τόσο οικονομικής δυσπραγίας όσο και διάβρωσης των ηθικών αξιών στον βωμό του κέρδους. Οι καλλιτέχνες δρουν συχνά αυτόνομα και υπό το καθεστώς πανικού, εφόσον τίθεται έντονα το θέμα της επιβίωσης. Χρειάζεται λοιπόν ψυχραιμία και διοχέτευση της ενέργειας προς την σωστή κατεύθυνση για να υπάρξει και το αντίστοιχο αποτέλεσμα.
Οι γκαλερί πρέπει να ανακτήσουν την χαμένη εμπιστοσύνη και αίγλη τους, να αγκαλιάσουν τους καλλιτέχνες λειτουργώντας περισσότερο υποστηριχτικά. Να εκπροσωπούν ενδεχομένως λιγότερους καλλιτέχνες αλλά πιο ενεργά. Τα μουσεία έχουν επίσης νευραλγικό ρόλο να διαδραματίσουν, δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως παροπλισμένοι χώροι πολιτισμού, αλλά ως ζωντανά κύτταρα. Νέοι πολυχώροι κάνουν συνεχώς την εμφάνισή τους, δημιουργούνται festival και events, όλο και περισσότερος κόσμος ασχολείται με την τέχνη, χρειάζεται όμως μέθοδος και σωστό φίλτρο, διαφορετικά η λογική του «ο σώζων εαυτόν σωθήτω» δεν οδηγεί πουθενά.
Ένας επιμελητής εκθέσεων κατά την γνώμη μου, οφείλει να λειτουργεί υποστηρικτικά και προστατευτικά προς τον καλλιτέχνη, σαν πλέγμα ασφαλείας και μόνο τότε όταν αισθανθεί το ειλικρινές ενδιαφέρον ο εικαστικός λειτουργεί, θέλω να πιστεύω, και αντίστοιχα. Ο ιστορικός τέχνης πρέπει να σκέφτεται πριν από τον ίδιο για τον ίδιο, να του δημιουργεί το πλαίσιο προβληματισμού, βάσει του επιστημονικού υποβάθρου και των σπουδών του, ώστε να διαθέσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις στον εικαστικό, για να λειτουργήσει απερίσπαστος και να εκφραστεί όσο το δυνατόν καλύτερα για να απογειωθεί μία έκθεση.
Συνομιλώ συχνά με συλλέκτες, που έχουν την δυνατότητα να διαθέσουν σημαντικά ποσά επενδύοντας στην τέχνη. Εστιάζουν κυρίως στο έργο που ταιριάζει στην ψυχοσύνθεσή τους, σε αυτό που τους ευχαριστεί και όχι σε όποιο έργο βρίσκεται σε προσφορά. Έτσι στον καιρό της κρίσης μπορούν να υπάρξουν περισσότερες ευκαιρίες τοποθέτησης των χρημάτων, αλλά εκείνο που συμβουλεύω και εγώ είναι να επιλέγουν ένα έργο μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας, είτε παλαιότερου ή νεώτερου ταλαντούχου καλλιτέχνη σε λογική τιμή και όχι κάποιο μέτριο ή κακό έργο με μόνο κριτήριο το ότι βρίσκεται σε προσφορά. Καθοριστικό για εμένα είναι να αποκτάς ένα έργο τέχνης που σε εκφράζει, που το βλέπεις χωρίς να σε κουράζει κάθε ημέρα και ανακαλύπτεις μια ακόμα πτυχή του, ενώ παθιάζεσαι με αυτό έστω και αυτά τα 500 ευρώ π.χ. δεν σου περισσεύουν.
Αναπόφευκτα όμως η συρρίκνωση των οικονομικών πόρων έχει επιπτώσεις και στο αποτέλεσμα της δουλειάς των καλλιτεχνών. Είναι σχεδόν αδύνατο να γίνουν μεγάλες κατασκευές, εγκαταστάσεις ή γλυπτά μεγάλης κλίμακας, γιατί το κόστος τους είναι απαγορευτικό. Συχνά είναι πολύ συγκινητικό να βλέπεις την υπέρβαση από όλες τις πλευρές και να δημιουργούνται εξαιρετικά έργα, έστω και μικρών διαστάσεων. Όμως κάποια στιγμή θα έπρεπε να σταματήσουμε να ζούμε συνεχώς με υπερβάσεις και την αγωνία για το πώς θα στηθεί η επόμενη έκθεση και πως θα ταξιδέψει στο εξωτερικό με τους πενιχρούς διαθέσιμους πόρους.
Ποια είναι η σχέση σου με τον Νίκο Φλώρο έναν από τους κορυφαίους γλύπτες στον κόσμο;
Με τον Νίκο Φλώρο συνεργαστήκαμε άριστα για την έκθεσή του με τον τίτλο : «Αφιερώνεται στον Ελ Γκρέκο. Ανάγλυφοι Πίνακες του Νίκου Φλώρου», στις 3-12-2014, που έλαβε χώρα στην Αγ. Πετρούπολη, στον Ναό του Αγίου Ισαάκ. Είχαμε γνωριστεί στην Τρίπολη, καθώς είχε έρθει στα εγκαίνια της έκθεσης, που επιμελήθηκα στο κτίριο Τσιχριτζή, για τον δήμο Τρίπολης. Μου τηλεφώνησε και μου ζήτησε να γράψω το κείμενο καταλόγου της έκθεσης για να συνοδέψει τους ανάγλυφους πίνακές του στην Ρωσία. Απόσπασμα του κειμένου μου φιλοξενήθηκε το τετράπτυχο, ενώ ολόκληρο μεταφρασμένο σε 3 γλώσσες συνόδευσε τα έργα στην έκθεση. Παράλληλα το κείμενο δημοσιεύτηκε σε όλες τις ηλεκτρονικές σελίδες των μουσείων της Ρωσικής επικράτειας. Δυστυχώς για προσωπικούς λόγους δεν κατάφερα να ταξιδέψω στην Ρωσία.
Αισθάνθηκα ευθύνη και τιμή, που επέλεξε εμένα για κάτι τόσο σημαντικό, εφόσον επρόκειτο για έκθεση που εκπροσωπούσε την Ελλάδα στο εξωτερικό. Ο σπουδαίος αυτός ιστορικός χώρος, ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά μουσεία της ρωσικής επικράτειας και από τα μεγαλύτερα κρατικά μουσεία του κόσμου, με τεράστια επισκεψιμότητα (μεγαλύτερη και από εκείνη του Ερμιτάζ), στην ιστορία του δεν έχει διατεθεί ξανά, ώστε να πραγματοποιηθεί αντίστοιχη έκθεση. Στην πορεία ανέλαβα και ένα κομμάτι της γνωστοποίησης της δουλειάς του στον Ελληνικό τύπο, καθώς στο εξωτερικό είναι ήδη από παλιά ιδιαίτερα αναγνωρισμένος. Η έκθεση ολοκληρώθηκε μετά από παράταση με τεράστια επιτυχία.
Κυριάκο θα ήθελα να σε ευχαριστήσω ειλικρινά για τις εύστοχες ερωτήσεις σου και την συνέντευξη!
Συνέντευξη: Κυριάκος Τσικορδάνος
ΠΗΓΗ greekaffair.gr