ΤΙΜΗ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ

                                                                     ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Το Άγιο Πνεύμα της Μαριλένας Φωκά

Γράφει
η Μαριλένα Φωκά 
Κατηχήτρια- Αγιογράφος

                  ΤΙΜΗ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ
 

Το Άγιο Πνεύμα  είναι το τρίτο Πρόσωπο της Αγίας και Ομοουσίου
Τριάδας. Ονομάζεται Πνεύμα Αληθείας και Χορηγός της Ζωής. Μέγα μυστήριο και
ακατανόητο για τον ανθρώπινο νου η ενότητα των τριών προσώπων με τα κοινά
χαρακτηριστικά της μιας απαράλλακτης  ουσίας, της μιας κοινής βουλής και ενέργειας και της  μιας ανεπανάληπτης αγαπητικής περιχώρησης προσώπων.  Στην επίγεια ζωή του Ιησού βλέπουμε το Άγιο Πνεύμα να παρουσιάζεται και  να
δηλώνει αυτή την σχέση με τον Υιό αλλά και τον Πατέρα. Στην Βάπτιση, σαν Περιστερά λευκή να κατεβαίνει από τον Ουρανό ενώ ακούγεται η φωνή του Πατρός.

 Το Σύμβολο της Πίστεως Νικαίας - Κωνσταντινουπόλεως (381), γνωστότερο ως «Πιστεύω», ορίζει ότι
το Άγιο Πνεύμα είναι κύριο και ζωοποιό, συνδοξάζεται και συμπροσκυνείται με τον Πατέρα και τον Υιό και εκπορεύεται από τον Πατέρα («... Και εις το Πνεύμα το Άγιον, το κύριον, το ζωοποιόν, το εκ του Πατρός εκπορευόμενον, το συν Πατρί και Υιώ συμπροσκυνούμενον και συνδοξαζόμενον, το λαλήσαν διά των προφητών (πηγή https://www.sansimera.gr/articles/).

Στο Άγιο Πνεύμα οφείλεται ύψιστη τιμή. Πολλοί όμως άνθρωποι  βλασφημούν κατά του Αγίου Πνεύματος. Το αμάρτημα αυτό είναι βαρύτατο. «Πάντα αφεθήσεται τοις υιοίς των ανθρώπων τα αμαρτήματα και αι βλασφημήσωσιν, ος δ' αν βλασφησμήση εις το Πνεύμα το Άγιον ουκ έχει άφεσιν εις τον αιώνα, αλλά ένοχος εστίν αιωνίου κρίσεως» (Μαρκ.γ'  28-29).

Όλα τα αμαρτήματα, όπως έχουμε τη σαφή  διαβεβαίωση από τον Κύριο, συγχωρούνται. Ακόμα και τα πιο  βαριά. Η βλασφημία όμως κατά του Αγίου Πνεύματος δεν συγχωρείται. Ποια είναι όμως αυτή και γιατί;

Είναι η βλασφημία εναντίον της αλήθειας και της ζωής που προέρχεται από το Άγιο Πνεύμα. Είναι η άρνηση και η απόρριψη της  αλήθειας του Θεού, Όποιος απορρίπτει καιπεριπαίζει την αλήθεια, αρνείται και περιπαίζει το Άγιο Πνεύμα, αρνείται και περιπαίζει το Θεό,. Μια άλλη μορφή βλασφημίας είναι η αυτοκτονία που είναιάρνηση του δώρου της Ζωής που δίνει Το Άγιο Πνεύμα.

Γιατί όμως αυτή η αμαρτία δεν συγχωρείται όπως οι άλλες;
Γιατί στις περιπτώσεις των άλλων αμαρτημάτων έχουμε μετάνοια , ντροπή και σχέση με τον Θεό από τον οποίο ζητάμε να μας ελεήσει..  Στην δεύτερη περίπτωση, με πρωτοβουλία του ανθρώπου,  όλοι οι δεσμοί με το Θεό έχουναποκοπεί, ο άπιστος άνθρωπος έχει απομακρυνθεί από το Θεό απόλυτα, αιώνια, απορρίπτοντας Την Ύπαρξη και Τα Δώρα Του .

Κατά τον Άγιο Νικόλαο Βελιμίροβιτς, «Για να το καταλάβουμε αυτό πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τι σημαίνει συγχώρεση. Το να συγχωρέσεις έναν αμαρτωλό σημαίνει ν' αναγεννήσεις τη ζωή του, να του ξαναδώσεις ζωή. Όταν αυτός όμως δεν επιθυμεί τη ζωή και ταυτόχρονα μισεί και αγνοεί τη ζωή, ο Θεός δεν έχει τίποτα άλλο να του δώσει. Γι' αυτό και διαγράφεται από το Βιβλίο της Ζωής.

Κάνε προσευχή στο Θεό να προστατέψει εσένα και τους δικούw σου από τις ασυγχώρητες αυτές αμαρτίες, που σηματοδοτούν την παράφρονα ανταρσία των πλασμάτων εναντίον του Δημιουργού»  (Πηγή Η τραγωδία της Πίστεως, Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς).

Το Άγιο Πνεύμα γιορτάζεται από την εκκλησία μας την 1 του μηνός Ιουνίου. Είναι Δεσποτική εορτή και δεν τελούνται μνημόσυνα την μέρα αυτή. Οι  άνθρωποι προσεύχονται και αγωνίζονται προσδοκώντας με την ζωή τους , τα έργα τους και πάνω απ' όλα με τη βοήθεια του Θεού να γίνουν «δοχεία Πνεύματος Αγίου» .

Πολλές οι απόπειρες του ανθρώπου να προσεγγίσει, να κατανοήσει να αποδώσει τιμή στο Άγιο Πνεύμα . Μια απόπειρα είναι η Αγιογραφία. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία τα ομοιώματα του Πατρός και του Αγίου Πνεύματος, είναι  παγορευμένες απεικονίσεις, επειδή η Αγία Γραφή απαγορεύει σε πολλά εδάφια τις εικόνες της αόρατης Θεότητας.  Σύμφωνα με την Ορθόδοξη Εκκλησία η ενσάρκωση του Λόγου δίνει τη δυνατότητα απεικόνισης μόνο του Υιού, και μόνο κατά την ανθρώπινη φύση του.  Με την πάροδο του χρόνου, κατά την τελευταία Βυζαντινή περίοδο και εξής, άρχισε να υποστηρίζεται η άποψη, ότι μπορεί να αποδοθεί το Άγιο Πνεύμα  σε δυο μόνο περιπτώσεις. Ως περιστερά στην απεικόνιση των Θεοφανίων και ως πύρινη γλώσσα στην απεικόνιση της Πεντηκοστής.

Στην εκκλησία της Παναγίας Κουμπελίδικης στην Καστοριά (περίπου 1260-1280) βρίσκεται μια  σπάνια
απεικόνιση της Αγίας Τριάδας που  καταλαμβάνει το θόλο του εσωνάρθηκα της εκκλησίας και ο εικονογραφικός της τύπος είναι αυτός "της Πατρότητας". Ο Θεός Πατέρας, απεικονίζεται  ολόσωμος, με τη μορφή του Παλαιού των Ημερών, κάθεται σε ένα ουράνιο τόξο κρατώντας στην αγκαλιά του ένα γενειοφόρο Χριστό σε ώριμη ηλικία (το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, ο Υιός). Το Άγιο Πνεύμα με τη μορφή περιστεράς έχει τοποθετηθεί στα χέρια του Χριστού μέσα σε ένα "μετάλλιο" φωτός. Ο Θεός Πατέρας φέρει σπάνιο φωτοστέφανο σε σχήμα σταυρού. (Ορθόδοξοι Ορίζοντες, Δογματική).Αυτό το είδος της απεικόνισης, όπου τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος αναπαριστώντα σε κάθετο άξονα είναι σπάνια στη Δυτική και Ανατολική χριστιανική τέχνη πριν από τον 13ο αιώνα και ο άναρχος Πατήρ πρέπει να ζωγραφίζεται καθώς εφάνη εις τον προφήτη Δανιήλ ως  «Παλαιός Ημερών». Σημαντική είναι και η απεικόνιση του Αντρέα Ρουμπλιέφ της Αγίας Τριάδας στη φιλοξενία του Αβραάμ, αλλά και αυτή του δασκάλου του του Θεοφάνη του Έλληνα.

Πρόσφατα στην έκθεση ΜΕΘΕΞΗ ΣΤΗ ΡΩΣΙΚΗ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ  που έλαβε χώρα στο Πολιτιστικό κέντρο της Ομοσπονδίας της Ρωσίας μια αγιογραφία ήταν αφιερωμένη στο Άγιο Πνεύμα. Για  αυτήν την εικόνα ο διακεκριμένος θεωρητικός , ιστορικός κα κριτικός τέχνης, Λεόντιος Πετμεζάς  έγραψε τα εξής ,

«H αγιογράφος Μαριλένα Φωκά στον πίνακα της Άγιο Πνεύμα αξιοποιεί ευπρόσδεκτα την τομή της ιδεογραφίας και της ιδιαιτερότητας του θέματος  ενώ γόνιμα  ενδυναμώνει την αείζωη αλήθεια του. Μέσα από ευθείες σχηματικές διαδρομές  και με συνακόλουθο την παρέμβαση του έντονου χρώματος επιτρέπει   στη προοπτική της αγιογραφίας υφής να  μεταβιβάζει στο κοινό  τα αισθήματα σεβασμού, κατάνυξης και πίστης που εκπέμπει.Η  σύλληψη της εμφορείται από την  κυβιστική απόκλιση και  προβάλει την  πρόσβαση στην ιχνηλασία μιας προσωπικής  εμβάθυνσης και ενδοσκόπησης  στο θείο στοιχείο που διαθέτει και την οποία κοινωνεί στο θεατή. Σύμφωνα με τη χριστιανική διδασκαλία τονίζει την υπόσταση του προσώπου  της Αγίας Τριάδας που μοιράζεται την ίδια ουσία-ύπαρξη  με τον Πατέρα και τον Υιό, που συμπροσκυνείται και συνδοξάζεται με τον Πατέρα και τον Υιό.Η διαπραγμάτευση της εικονογραφικά με τη μορφή του περιστεριού και το υπόλοιπο διάκοσμο με τα σύμβολα λειτουργεί διαδραστικά  σε ακριβή συνδυασμό με την μορφική  απεικόνιση καθώς  συμπράττει ευλαβικά  με την ευκρίνεια που υπάρχει  στη συναισθηματική φόρτιση.  Η εικόνα εμπεριέχει την  αμεσότητα της απτότητας και μια σχετικότητα
που συγκινεί απόλυτα . Κατέχει  το ξεχωριστό στοιχείο που διαθέτει η δύναμη της ατομικότητας και  εκδηλώνει την  αφοσίωση της δημιουργού στο ιδεατό.

Το αυθεντικό θρησκευτικό μεγαλείο περιάγει και πλοηγεί  τους χώρους της  πληρότητας της ψυχής που φτάνει στο ιδεώδες ακολουθώντας το διάμεσο από τη μέθεξη προς τη λύτρωση   με τρόπομυστικιστικό και μυστηριακό, επισημαίνοντας τα μονοπάτια της προσήλωσης.Η άποψη και η θέση της αγιογράφου με εγκυρότητα επιβάλει τη σκηνή του Αγίου Πνεύματος  με λεπτομερειακή ανάλυση και  ανεξάντλητη αρμονία.

Με δεινότητα αναφοράς και γραφής η φόρμα που έχει προσδώσει ενέχει   στόχους αναγωγής που
εντείνουν  την ύψωση του αντικειμένου .Η συνομιλία  της  με το κοινό εμπεριέχει  το μεταίχμιο της ευθύνης της που εκδηλώνεταιστη διαδικασία  επιλογής της απόδοσης».

Το Άγιο Πνεύμα πρέπει να κυριαρχεί στη ζωή του χριστιανού και όπως είπε  ο Άγιος Παίσιος για τη
σπουδαιότητα του Αγίου Πνεύματος και τις προϋποθέσεις που χρειάζονται για να κατοικήσει
στον άνθρωπο το Άγιο Πνεύμα δεν είναι άλλες από « Αγωνιστικό πνεύμα,ταπείνωση, φιλότιμο, αρχοντιά, θυσία. Ο άνθρωπος είναι άχρηστος, άμα λείψη η Χάρις του Αγίου Πνεύματος. Το Άγιο Πνεύμα είναι το φως, το θείο φως. Όλη η βάση εκεί είναι. Αν κανείς δεν βλέπει, μπορεί να χτυπήσει πάνω στο τζάμι, να πέσει σε κανέναν γκρεμό ή σε λάκκο ή σε ακαθαρσίες, και σε βόθρο ακόμη. Δεν βλέπειπου πάει, γιατί στερείται το φως. Άμα όμως βλέπει λίγο, προφυλάγεται∙ άμα βλέπει πιο πολύ, αποφεύγει όλους αυτούς τους κινδύνους και βαδίζει με ασφάλεια στον δρόμο του. Και για να 'ρθει το Φως, πρέπει να θέλεις να βγεις από το σκοτάδι. Και λίγο θαμπά αν βλέπουν οι άνθρωποι, δεν θα πέφτουν, και ο Θεός δεν θα στενοχωριέται,  η βάση είναι ο θείος φωτισμός. Και αν έρθει ο θείος φωτισμός, τότε ο άνθρωπος αναπαύει και το  εριβάλλον του και ο ίδιοςεξελίσσεται πνευματικά. Γι' αυτό λέω ότι καλά είναι τα φώτα και τα πολύφωτα, οι
εφευρέσεις του εγκεφάλου, αλλά ανώτερο είναι το θείο φως της Χάριτος του Θεού,το οποίο φωτίζει τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος που έχει θείο φωτισμό βλέπει πολύκαθαρά τα πράγματα, πληροφορείται χωρίς αμφιβολία, και ούτε εκείνος κουράζεται,αλλά και τους άλλους βοηθάει πολύ θετικά . Αν ένας πατέρας στενοχωριέται, όταντα παιδιά του πέφτουν στις λάσπες, στα αγκάθια, στον γκρεμό, πόσο μάλλον ο Θεός».

Η Αγία Τριάδα στη Μονή Βατοπεδίου

Η Αγία Τριάδα, έργο του Δαμασκηνού.

Η Αγία Τριάδα του Θεοφάνη του Έλληνα

Η Αγία Τριάδα του Αντρεί Ρουμπλιέφ

Στην Βάπτιση του Κυρίου η απεικόνηση της Αγίας Τριάδας

Δεύτερος τύπος της απιεκόνησης της Αγίας Τριάδας.

Η Απεικόνηση της Αγίας Τριάφας στην Παλαιά Διαθήκη.

Τρίτος τύπος απεικόνησης της Αγίας Τριάδας

Μαριλένα Φωκά.